Bạn có thể đã từng một lần trải qua cảm giác quen thuộc trong một tình huống hay khi gặp một ai đó lần đầu tiên? Nếu đã từng như vậy, có khả năng bạn đã trải qua hiện tượng Déjà vu (Dejavu). Đừng lo, đây chỉ là một trong những hiện tượng rất phổ biến trong cuộc sống. Vậy hiện tượng dejavu là gì? Hãy cùng supperclean.vn theo dõi bài viết dưới đây để tìm câu trả lời nhé.
Contents
Hiện tượng bí ẩn dejavu là gì?
Déjà vu là cụm từ bắt nguồn từ tiếng Pháp mang ý nghĩa là “đã từng xảy ra”, còn gọi là ký ức ảo giác hoặc promnesia (chứng rối loạn trí nhớ). Thuật ngữ Deja vu được đặt tên bởi chuyên gia tâm linh học người Pháp tên Émile Boirac (1851 – 1917) và được nêu trong cuốn L’Avenir des sciences psychiques (Tương lai ngành tâm linh học). Cuốn sách này ra đời khi Boirac mới là một sinh viên đại học.
Theo ông, Déjà vu là một cảm giác mà con người cảm thấy rất quen thuộc, nhưng lại kỳ lạ và đầy bí ẩn, thường xuyên xảy ra trong giấc mơ lẫn đời thường ở cả người lớn và trẻ em. Đây là cảm giác khi bạn thấy rất quen thuộc, từng trải qua trong trí nhớ khi một sự kiện nào đã diễn ra trong một bối cảnh mới, chưa từng xảy ra trước đây.
Có lẽ từng không ít lần bạn trải qua cảm giác nhưng có thể là khoảnh khắc quá ngắn nên chính bản thân bạn đã không hề nhận thức được. Hiện tượng Dejavu đã từng xuất hiện trong văn học từ rất lâu, nhưng thực tế, đây là một đề tài khoa học còn gây đau đầu cho các nhà nghiên cứu, đặc biệt là những nhà tâm linh học hiện nay.
Gần đây, các nhà khoa học đã phát hiện ra cách để tạo ra cảm giác Dejavu bằng thủ thuật thôi miên. Từ cuối thế kỷ 20, hiện tượng này đã được đưa vào nghiên cứu sâu trong ngành tâm lý học và thần kinh học. Xét về khoa học, dejavu được giải thích đây không phải là điều “nhận biết trước” hành động hoặc có tài “dự đoán trước”. Hiện tượng này là một dị thường của bộ nhớ giữ cho con người tạo ra ấn tượng mà ký ức “đang được nhớ lại”.
Những loại hiện tượng dejavu thường gặp
Theo nghiên cứu của các nhà tâm lý học, hiện tượng Dejavu được chia thành 2 loại chính là kiểu hiện tượng bình thường và bệ.nh lý độ.ng ki.nh.
- Deja vu là bệ.nh lý liên quan đến độ.ng ki.nh: Đây được xem là một loại bệ.nh xuất hiện kéo dài hoặc thường xuyên một cách bất thường. Người bệ.nh có thể sẽ có thêm những triệu chứng khác như ảo giác, hoang tưởng và thường là dấu hiệu của các bệ.nh tâm thần.
- Dejavu không phải bệ.nh lý: loại này sẽ xuất hiện ở những người khỏe mạnh. Theo thống kê, với những người thường xuyên đi du lịch hoặc xem nhiều phim sẽ hay gặp hiện tượng Dejavu nhiều hơn những người khác. Và theo nhiều nghiên cứu, hiện tượng này sẽ có xu hướng giảm dần theo độ tuổi. Ở người già họ sẽ ít gặp hiện tượng này hơn những người trẻ.
Bài viết tham khảo: Barista là gì? Thu nhập của barista bao nhiêu? Tiềm năng phát triển
Nguyên nhân xảy ra dejavu là gì?
Hiện nay vẫn còn rất nhiều luồng tranh luận xung quanh hiện tượng Deja vu, rất khó để nghiên cứu một phần do nó xảy ra bất ngờ và thường xảy ra ở những người không có vấn đề về sức khỏe. Bên cạnh đó, hiện tượng Dejavu có xu hướng kết thúc nhanh chóng như khi bắt đầu. Cảm giác này chỉ có thể thoáng qua đến nỗi người bị cảm thấy bối rối không biết đây là hiện tượng lạ gì, bạn thậm chí còn không thể nhận ra điều gì vừa xảy ra.
Các chuyên gia đã đưa ra nhiều nguyên nhân khác nhau về hiện tượng Dejavu, hầu hết họ cho rằng chúng có thể liên quan đến hệ thống trí nhớ của con người. Dưới đây là một số giả thuyết về nguyên nhân của hiện tượng được chấp nhận rộng rãi.
Hiện tượng phân tách phân thức (Spit perception)
Giả thuyết này cho thấy deja vu thường xảy ra khi bạn nhìn thấy điều gì đó ở hai thời điểm khác nhau. Ở lần đầu tiên, có thể lúc này bạn đang bị phân tâm, vì thế bộ não của bạn có thể đã bắt đầu hình thành trí nhớ về những gì bạn thấy, mặc dù lượng thông tin này rất hạn chế do bạn nhận được từ một lần ngắn ngủi.
Nếu lần đầu tiên bạn nhìn thấy cái gì đó nhưng bạn không chú ý hoàn toàn, có thể là cảnh sườn đồi, thì lần tiếp theo khi bạn gặp lại cảnh này, bạn sẽ cảm thấy rằng mình đang nhìn cảnh này lần đầu tiên. Và khi đó, bộ não của bạn sẽ phát lại ký ức trước đó, ngay cả khi bạn không nhận thức được hoàn toàn những gì mà quan sát được. Vì thế, bạn sẽ trải qua cảm giác Deja vu.
Do có sự “trục trặc” nhỏ ở n.ã.o (Minor brain circuit malfunction)
Theo một giả thuyết khác, hiện tượng deja vu có lẽ xảy ra khi n.ã.o của bạn gặp “trục trặc” nhỏ, có thể nói là trải qua một sự cố ngắn, tương tự như những gì xảy ra trong cơn độ.ng ki.nh.
Nói cách khác, hiện tượng này thường xảy ra khi phần n.ã.o để theo dõi các sự kiện hiện tại và phần n.ã.o nhớ lại ký ức đều đang hoạt động cùng lúc. Lúc này, bộ n.ã.o của bạn đã nhận thức sai những gì đang xảy ra ở hiện tại giống như một ký ức nào đó đã từng xảy ra. Kiểu rối loạn chức năng não này sẽ không đáng lo ngại ngoại trừ khi nó diễn ra thường xuyên.
Khi bộ n.ã.o con người tiếp nhận thông tin, nó thường sẽ đi theo một con đường cụ thể, từ bộ nhớ lưu trữ ngắn hạn truyền ký ức đến bộ nhớ dài hạn. Giả thuyết cho rằng, đôi lúc ký ức ngắn hạn có thể là con đường tắt để lưu trữ trí ức dài hạn. Hiện tượng Dejavu xuất hiện có thể do sự cố của hai bộ nhớ này. Từ đó có thể khiến bạn cảm thấy như thể đang tìm lại một ký ức đã lâu hơn điều gì đó vừa xảy ra trước mắt.
Ví dụ bạn đang đi đến một ngôi nhà nào đó mà chưa từng đến trước đây để ở dự tiệc. Tuy nhiên, khi bước vào và bạn cảm thấy rằng hình như mình đã từng ở đây, thấy khung cảnh này trong quá khứ. Bạn cảm giác ngôi nhà rất quen thuộc từ nội thất đến cảnh mọi mọi người đang trò chuyện, hương vị món ăn, … Và bạn nghĩ chắc mình đã từng trải nghiệm sự việc này trong quá khứ. Đây chính là trải nghiệm Dejavu.
Nguyên nhân của trường hợp có thể do chính bộ n.ã.o của bạn đã không thực hiện tốt chức năng của nó. Khi bạn quan sát khung cảnh của buổi tiệc, thông tin bạn tiếp nhận thông qua các giác quan sẽ được truyền tới n.ã.o theo hai con đường riêng biệt. Tuy nhiên một trong những tuyến này lại đưa thông tin đến n.ã.o của bạn nhanh hơn các tuyến còn lại. Sự sai sót này có thể không đáng kể, nhưng nó vẫn khiến n.ã.o của bạn bạn nhầm tưởng rằng sự kiện đơn lẻ này như hai trải nghiệm khác nhau.
Hiện tượng do ghi nhớ ký ức (Memory recall)
Một số chuyên gia khác lại cho rằng deja vu là hiện tượng liên quan đến cách bạn xử lý và nhớ lại ký ức. Hiện tượng này có thể xuất hiện để phản ứng với một sự kiện tương tự mà bạn đã từng từng qua trong thời thơ ấu không còn nhớ rõ. Mặc dù bạn không còn nhớ chi tiết ký ức này, bộ n.ã.o của bạn vẫn có thể nhận thấy bạn đang ở trong tình huống tương tự, rồi gửi tín hiệu đến bạn.
Quá trình ghi nhớ ngẫm của bộ n.ã.o dẫn đến cảm giác quen thuộc đến kỳ lạ. Nếu bạn có thể ghi nhớ những ký ức tương tự và có thể liên kết cả hai lại, bạn sẽ không còn gặp phải tình trạng dejavu nào cả. Hiện tượng này sẽ thường xảy ra khi bạn nhìn thấy một cảnh cụ thể, ví dụ như bên trong một tòa nhà, hay một bức tranh toàn cảnh tự nhiên rất giống với cảnh mà bạn không thể nhớ rõ.
Những giả thiết khoa học về hiện tượng dejavu
Dejavu có thể là hiện tượng lưu trữ trí nhớ
Nhiều nhà khoa học đã cố gắng tái tạo hiệu quả của Dejavu trong phòng thí nghiệm. Ở một nghiên cứu của Leeds Memory Group vào năm 2006, ký ức đó thường là một thứ gì rất đơn giản như chơi một trò chơi hoặc ghi nhớ một từ được in bằng một màu nhất định. Sau đó, bệ.nh nhân ở các nhóm khác nhau sẽ được gợi ý quên hoặc nhớ ký ức. Điều này có thể giúp bộ não kích hoạt được cảm giác Dejavu khi họ gặp lại trò chơi hoặc từ đó.
Một nhóm nhà khoa học khác cũng đã cố gắng thực hiện Deja vu bằng cách sử dụng thực tế ảo. Theo nghiên cứu, những người tham gia đã trải qua cảm giác Dejavu khi di chuyển sang trò chơi điện tử thực tế ảo.
Qua những thí nghiệm này, các nhà khoa học cho rằng Dejavu là một hiện tượng trí nhớ. Con người sẽ gặp phải một tình huống giống với ký ức thực tế nhưng không nhớ chi tiết ký ức đó. Khi đó, não bộ nhận ra những điểm tương đồng giữ tình huống hiện tại và ký ức trong quá khứ, lúc này bạn sẽ trải qua một cảm giác quen thuộc mà không thể hoàn thiện nó được.
Hiện tượng Dejavu là sự đánh lừa của các giác quan trong cơ thể
Có giả thuyết cho rằng Dejavu chỉ là một hiện tượng cơ bản của n.ã.o bộ. Theo đó, các giác quan trong cơ thể như đang đánh lừa chính bản thân của chúng ta. Thông thường, các giác quan đóng vai trò quan trọng trong việc nhận thức thế giới xung quanh của con người.
Ví dụ khi bạn bước vào một tiệm bánh lạ, ngửi thấy mùi thơm của những chiếc bánh mới ra lò. Nếu nó giống với một mùi hương tương tự trước đây, bạn sẽ cảm giác như mình đã từng ngửi thấy mùi vị này trước đó.
Hiện tượng này cũng tương tự như khi bạn nghe thấy một tiếng ồn cụ thể hay một đoạn băng nào đó, bạn cảm giác dường như mình đã từng nghe trong quá khứ nhưng không thể nhớ lại. tất cả những cảm giác này là biểu hiện của hiện tượng Dejavu.
Đây có lẽ là một giả thuyết đơn giản và dễ thuyết phục nhất. Tương tự như phần lớn các giả thuyết khác về hiện tượng này, có vẻ các giác quan trong cơ thể đã “chơi khăm” cảm nhận của con người. Trong khi thực tế, chúng ta lại không có cách nào để kiểm tra lại ký ức đó được.
Hiện tượng Dejavu có thể là biểu hiện của bệ.nh độ.ng ki.nh
Theo một giả thuyết khác về hiện tượng Dejavu, có thể đây là biểu hiện của những người bị bệ.nh độ.ng ki.nh. Những người này thường có cảm giác cảm quen thuộc và tần suất xuất hiện nhiều hơn so với những người thường.
Theo nghiên cứu của các bác sĩ, nhiều bệ.nh nhân trước khi bắt đầu cơn độ.ng ki.nh luôn xuất hiện cảm giác Dejavu. Trên thực tế, từ những năm thế kỷ 19, mối liên quan giữa bệ.nh nhân độ.ng ki.nh và dejavu đã được nhiều chuyên gia chú ý đến, dù nền y học khi ấy còn chưa phát triển.
Cụ thể, phần thùy thái dương chính là căn nguyên của Dejavu. Đây là một phần của n.ã.o bộ với chức năng cảm nhận giác quan, hình thành ngôn ngữ và kết hợp để ghi nhớ. Khi bệ.nh nhân bị độ.ng ki.nh, các noron th.ần ki.nh bị ức chế tạm thời. Điều này khiến n.ã.o bộ tạo ra những thông điệp lộn xộn lan truyền đến cơ thể.
Dejavu ở người có bệ.nh lý độ.ng ki.nh có thể là kết quả của sự phóng điện nhất thời của các dây th.ần ki.nh. Bởi thế, điều này là t.h.ủ ph.ạm dẫn đến các cơn độ.ng ki.nh của người bệ.nh. Đồng thời, khi có sự chồng chéo các dây th.ần ki.nh, hiện tượng Dejavu sẽ xuất hiện.
Tận dụng hiện tượng Dejavu để ghi nhớ
Từ các giả thuyết của các nhà nghiên cứu, chúng ta có thể thấy được hiện tượng này là điều rất bình thường, hầu như ai cũng từng trải qua vào một thời điểm nào đó. Với những những người có trải nghiệm Dejavu thường có khả năng ghi nhớ tốt hơn người ít trải qua cảm giác này.
Mặc dù hiện tượng này đã được nghiên cứu từ rất lâu nhưng vẫn chưa có lời giải đáp đúng nhất Dejavu là gì. Tuy nhiên, cũng chưa có một nghiên cứu nào cho thấy Deja vu có thể gây hại cho sức khỏe. Vậy nên bạn có thể yên tâm khi trải qua cảm giác kỳ lạ này, thậm chí tận dụng chúng để tăng cường trí nhớ.
Bạn hoàn toàn có thể sử dụng hiện tượng này để luyện tập cách ghi nhớ cho mình. Hãy thử ghi nhớ những sự kiện hoặc hành động diễn ra hàng ngày. Bạn nên cố gắng tập trung đến từng chi tiết trong cuộc sống như mùi vị, hương thơm, hình dạng, âm thanh để gia tăng thêm khả năng, cải thiện trí nhớ hiệu quả.
Ví dụ như khi đi bơi, bạn hãy chú ý đến cảm giác thư giãn khi hòa mình trong dòng nước mát, những trò chơi bên hồ bơi cùng bạn bè, mùi của nước,… để tập ghi nhớ chúng. Có như vậy, bạn sẽ ít gặp lại hiện tượng Dejavu mà trí nhớ càng được cải thiện hơn.
Bài viết tham khảo: Từ chỉ sự vật là gì? Các danh từ chỉ sự vật lớp 3, lớp 2
Trên đây là những nghiên cứu của các nhà khoa học mà suppclean.vn đã tổng hợp về dejavu là gì, nguyên nhân dẫn đến hiện tượng này. Hy vọng bạn đọc đã hiểu rõ hơn về hiện tượng thú vị này và tìm những cách tận dụng để nâng cao khả năng ghi nhớ nhé.
