Ngày xưa khi còn bé, chúng ta thường được các bà kể rất nhiều về các truyền thuyết như: Sơn Tinh – Thủy Tinh, Thánh Gióng,… Vậy khái niệm truyền thuyết là gì? Thể loại này có đặc trưng gì nổi bật? Chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu và khám phá rõ hơn qua bài viết sau đây nhé!
Contents
Truyền thuyết là gì?
Truyền thuyết là một thể loại văn học dân gian Việt Nam, chuyên kể về các nhân vật lịch sử, sự kiện lịch sử hoặc giải thích về nguồn gốc của các lễ hội, phong tục tập quán, phong vật địa phương,… theo quan niệm của người dân. Qua đó thể hiện sự tôn vinh, ngưỡng mộ của nhân dân đối với những người có công với đất nước, với dân tộc. Đồng thời cũng có những truyền thuyết vừa đề cao lại vừa phê phán nhân vật lịch sử.
Những câu truyện truyền thuyết được truyền miệng từ đời này sang đời khác và thường sử dụng các biện pháp nghệ thuật phổ biến như: phóng đại, khoa trương, các yếu tố hư ảo, thần kỳ như thần thoại hay truyện cổ tích.
Có thể kể đến một số truyện truyền thuyết nổi bật như: Sơn Tinh – Thủy Tinh, Con rồng cháu tiên, Thánh gióng, Hai Bà Trưng, An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy, Bánh chưng – bánh giầy, Mai An Tiêm, Cây khế, Thạch Sanh,…
Hiện nay, không chỉ được truyền miệng, được ghi chép trong sách vở, rất nhiều truyện truyền thuyết được chuyển thể thành phim truyền thuyết. Đây cũng là một cách hay giúp các bạn nhỏ vừa được thư giãn lại có thể tiếp thu những kiến thức lịch sử một cách chủ động và dễ hiểu hơn.
Phân loại truyền thuyết
Những câu truyện truyền thuyết được chia theo từng thời kỳ. Cụ thể như sau:
– Hồng Bàng & thời kỳ Văn Lang: Mang đậm yếu tố sử thi, nội dung chủ yếu về thời kỳ dựng nước và giữ nước của cha ông ta. Một số tác phẩm tiêu biểu: Sơn Tinh – Thủy Tinh, Lạc Long Quân, Vua Hùng thứ 18,…
– Thời kỳ Âu Lạc & Bắc Thuộc: Đây là thời kỳ đất nước ta bị x.â.m c.h.i.ế.m và công cuộc c.h.i.ế.n đ.ấ.u để giành tự do cho nhân dân. Các tác phẩm tiêu biểu: An Dương Vương, Hai Bà Trưng, Lý Bí,…
– Thời kỳ phong kiến tự chủ: Đây là thời kỳ giai cấp phong kiến Việt Nam được hình thành và công cuộc c.h.i.ế.n đ.ấ.u bảo vệ tổ quốc khỏi sự x.â.m lă.ng của các thế lực bên ngoài. Các truyền thuyết trong giai đoạn này được chia thành các nhóm nhỏ như sau:
- Danh nhân văn hóa: Mạc Đĩnh Chi, Thầy giáo Chu Văn An,…
- Anh hùng: Phạm Ngũ Lão, Yết Kiêu,…
- Anh hùng nông dân (không có yếu tố thần kỳ): Lê Văn Khôi, Hầu Tạo,…
- Anh hùng nông dân: Ba Vành, Quận Be,…
- Địa danh: Hồ Ba Bể, Hồ Gươm,…
Đặc trưng của truyền thuyết là gì?
Truyền thuyết thường có các đặc điểm đặc trưng sau:
Về đề tài
Nội dung chủ yếu thường bắt nguồn từ những nhân vật lịch sử, sự kiện lịch sử hoặc những câu chuyện lịch sử mang ý nghĩa quan trọng, to lớn.
Về cốt truyện
Không có cốt truyện hay như các thể loại khác mà rất đơn giản, không có nhiều cao trào, tình tiết khá ít ỏi.
Hầu hết cốt truyện của truyền thuyết đều được xây dựng theo bố cục 3 phần:
– Bối cảnh nhân vật xuất hiện.
– Sự nghiệp của nhân vật.
– Kết cục của nhân vật.
Ngoài ra, trong truyền thuyết thường thể hiện thái độ và đánh giá của nhân dân về nhân vật hay sự kiện lịch sử được đề cập đến.
Về nhân vật
Được xây dựng khá đơn giản, không quá cầu kỳ hay miêu tả quá nhiều về ngoại hình, tiểu sử. Hình tượng nhân vật trong truyền thuyết thường được hòa trộn giữa những đặc điểm của người thường với những đặc điểm mang tính chất kỳ ảo, phi thường,…
Về nghệ thuật
Chủ yếu sử dụng các yếu tố hư cấu, kì ảo, phóng đại, hoang đường.
Hình thức lưu truyền
Chủ yếu vẫn là truyền miệng từ thế hệ này sang thế hệ khác. Do vậy, một số chi tiết trong truyện có thể bị biến đổi và có nhiều dị bản.
Truyền thuyết có ý nghĩa gì?
– Về mặt xã hội: Truyền thuyết giúp giáo dục lòng yêu nước và tinh thần dân tộc cho người đọc.
– Về mặt lịch sử: Truyền thuyết là cơ sở để các nhà sử học tham khảo và tìm hiểu về các giai đoạn lịch sử của dân tộc.
– Về mặt nghệ thuật: Truyền thuyết là nguồn cảm hứng bất tận cho các nhà thơ, nhà văn sáng tác.
So sánh truyền thuyết với các thể loại văn học dân gian khác
Truyền thuyết, thần thoại và cổ tích là 3 thể loại văn học dân gian có khá nhiều điểm tương đồng nhau. Dưới đây là đặc điểm đặc trưng và cách phân loại 3 thể loại trên:
Sự khác biệt giữa thần thoại và truyện truyền thuyết là gì?
| Truyền thuyết | Thần thoại | |
| Nhân vật chính | Nhân vật chính thường giàu tính nhân văn; được đan cài giữa đặc điểm của người thường và thần linh. | Thường là thần hoặc nửa thần nửa người (bán thần). |
| Nội dung | Tập trung chủ yếu vào những vấn đề trọng đại, mang ý nghĩa lịch sử như: phong tục tập quán, xây dựng đất nước, bảo vệ đất nước,… | Thể hiện khát vọng của con người muốn khám phá thiên nhiên, vũ trụ. |
| Thời điểm xuất hiện | Truyền thuyết xuất hiện sau. | Có mặt trước truyền thuyết. |
Điểm khác biệt giữa cổ tích và truyền thuyết
| Truyền thuyết | Cổ tích | |
| Cốt truyện + nhân vật | Bám sát vào các nhân vật và sự kiện lịch sử. | Mang yếu tố tưởng tượng và hư cấu. |
| Nội dung | Hướng về các đề tài, sự kiện và các nhân vật lịch sử.
Có sự hòa quyện giữa yếu tố lịch sử + hư cấu. |
Phản ánh chủ yếu những xung đột xảy ra trong gia đình, xã hội, nhất là trong xã hội phong kiến và gia đình phụ quyền. Qua đó thể hiện ước mơ, kỳ vọng về một xã hội công bằng, hạnh phúc và tự do.
Có sự hòa quyện giữa hiện thực và yếu tố kỳ ảo. |
| Kết thúc truyện | Thường là kết thúc mở, nhân vật chính có thể còn tồn tại hoặc tham gia vào một sự kiện lịch sử khác. | Có thể là kết thúc có hậu/ không có hậu, nhân vật chính sẽ được hưởng hạnh phúc hoặc trở thành tấm gương sáng về nhân phẩm để người đọc noi theo. |
| Thời điểm xuất hiện | Truyền thuyết xuất hiện trước cổ tích. | Cổ tích xuất hiện sau truyền thuyết. |
Bài viết tham khảo:
Độ phì nhiêu của đất là gì? Độ phì nhiêu của đất có mấy loại?
Trên đây là bài viết giải đáp câu hỏi truyền thuyết là gì và các đặc trưng của thể loại văn học này. Mong rằng qua những thông tin chia sẻ trên của supperclean.vn sẽ mang đến cho bạn đọc thật nhiều thông tin hay và bổ ích!
