Thường biến là gì? Nguyên nhân, đặc điểm, vai trò của thường biến

Thường biến – một trong những kiến thức sinh học quan trọng, phục vụ hữu ích trong học tập và trong cuộc sống. Vậy bạn có biết thường biến là gì không? Đặc điểm, vai trò, tính chất của thường biến là gì? Hãy cùng với chúng tôi khám phá ngay sau đây nhé!

Thường biến là gì? Cho ví dụ

Thường biến là gì?

Thường biến chính là những sự biến đổi kiểu hình của cá thể dưới tác động ảnh hưởng trực tiếp từ môi trường sống. Sự biến đổi này sẽ phụ thuộc vào môi trường cũng như kiểu gen. Tuy nhiên trong thực tế thì sự thay đổi phụ thuộc vào kiểu gen thì không chịu ảnh hưởng quá nhiều.

Thường biến chỉ khiến đời cá thể biến đổi về kiểu hình chứ không làm biến đổi về kiểu gen. Hay nói cách khác là thường biến không có khả năng di truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.  Có thể nhận biết thường biến ở các loài động vật hay thực vật thông qua những biểu hiện đồng loạt theo hướng xác định. Các sự biến đổi này sẽ tương ứng với điều kiện của môi trường tác động lên kiểu hình của cá thể.

Thường biến khác với đột biến khi không lạm ảnh hưởng đến chất lượng của cá thể bởi chúng chỉ tác động đến kiểu hình bên ngoài. Bởi vật mà thường biến có tác động tốt khi giúp cho các loài sinh vật thay đổi để thích nghi sao cho phù hợp với mọi môi trường sống. Thường biến cũng được đánh giá là mang đến nhiều ưu điểm và lợi ích hơn cho các sinh vật so với đột biến hay là thay đổi gen.

Ví dụ về thường biến

• Ví dụ 1: Cây rau mác nếu như được mọc trong điều kiện môi trường nước thì sẽ có kiểu hình lá tròn lớn. Còn nếu như cây rau mác sống trong điều kiện môi trường thoát ra khỏi mặt nước thì sẽ có kiểu hình lá nhỏ hình mũi mác.
• Ví dụ 2: Cây rau muống nếu như sống trong môi trường nước có kiểu hình lá và thân cây lớn, cây có màu xanh. Còn nếu cây rau muống sống trong môi trường cạn thì sẽ có kiểu hình lá và thân cây nhỏ, cây có màu tím.
• Ví dụ 3: Cây dừa nước nếu sống trong môi trên cạn thì có kiểu hình thân, lá nhỏ và rắn chắc. Còn nếu cây dừa nước sống trong môi trường nước thì thân, lá lớn hơn và một số rễ sẽ biến thành phao giúp cho cây có thể nổi trên mặt nước.

XEM THÊM: Sơ đồ tư duy là gì? Những điều cần biết về sơ đồ tư duy

Phân loại thường biến

Trên thực tế thì thường biến thường được chia làm 3 loại với các đặc điểm cụ thể như sau:

• Thường biến thích nghi hay thích ứng: Đây là loại thường biến phổ biến nhất và cũng dễ bắt gặp nhất. Loại này được xác định là hiện tượng biến dị theo điều kiện tự nhiên chứ không phải là do hiện tượng di truyền từ đời cha mẹ. Nó được xác định là do đặc tính thích nghi sao cho phù hợp với điều kiện sống của sinh vật và được bắt gặp nhiều nhất trong số ba loại của thường biến.
• Thường biến ngẫu nhiên: Được xác định là loại sinh ra không do các tác động vật lý hay hóa học nào của môi trường sống gây ra. Đối với loại này thì sẽ gây ra các kiểu hình có đặc điểm giống như các giống đột biến.
• Thường biến kéo dài: Được xác định là dạng biến dị không di truyền được qua một vài thế hệ và theo xu hướng ngày càng giảm dần. Sự biến đổi mà được kéo dài của loại này sẽ không thể hiện ngay sự biến đổi mà nó sẽ được kéo dài qua một vài thế hệ thì mới thấy rõ được sự khác biệt.

Đặc điểm của thường biến là gì?

• Không di truyền: Đây cũng chính là đặc điểm khác biệt giữa thường biến và đột biến. Nếu như đột biến cho thể di truyền lại cho thế hệ sau thì thường biến lại không thể.
• Tương ứng với điều kiện môi trường, từ đó dẫn đến biến đổi đồng loạt theo một hướng xác định.
• Thường biến không có liên quan đến biến đổi kiểu gen.
• Thường biến là những biến đổi ở kiểu hình phát sinh trong đời cá thể dưới sự ảnh hưởng trực tiếp của môi trường.
• Thường biến là những biến đổi kiểu hình chứ không biến đổi trong vật chất di truyền (ADN và NST).
• Thường biến thường diễn ra đồng loạt, có định hướng và tương ứng với các điều kiện ngoại cảnh.
• Thường biến giúp cho sinh vật có thể thích nghi với điều kiện môi trường thay đổi sẽ được xác định là mặt lợi của thường biến. Đây cũng là một trong số những đặc điểm khác của thường biến với đột biến. Đột biến hầu như có hại cho sinh vật và gây ra biến đổi gen, biến đổi kiểu hình.
• Thường biến không phải là nguồn nguyên liệu cho quá trình chọn lọc tự nhiên cũng như chọn giống.

XEM THÊM: Tài nguyên thiên nhiên là gì? Thực trạng, vai trò và các biện pháp bảo vệ

Vai trò của thường biến là gì?

• Thường biến giúp cho thực vật và động vật thích nghi với môi trường luôn thay đổi, có lợi cho bản thân của sinh vật. Thường biến trên thực tế chính là một loại biến dị được diễn ra đồng loạt theo cùng một hướng xác định đối với một nhóm cá thể có cùng kiểu gen. Bên cạnh đó, những cá thể này sống trong một môi trường có điều kiện gần giống nhau.
• Thường biến không có yếu tố di truyền nên sẽ không làm ảnh hưởng đến các thế hệ sau. Đây cũng là một lợi ích của thường biến so với đột biến.
• Biến đổi vật chất di truyền, biến đổi kiểu hình chứ không biến đổi gen. Khi so sánh thường biến với đột biến cũng đã chỉ ra rằng thường biến không có tính di truyền do nó không biến đổi kiểu gen. Tuy nhiên, nhờ có sự thay đổi của thường biến mà cơ thể có thể linh hoạt hơn trong phản ứng về kiểu hình. Đồng thời, nó còn giúp đảm bảo sự thích ứng trước những thay đổi nhất thời hoặc là theo chu kỳ tự nhiên của môi trường.

Trên đây là những chia sẻ của chúng tôi liên quan đến thường biến là gì. Hy vọng sẽ giúp bạn có thêm được những kiến thức hay và bổ ích. Để biết thêm những thông tin thú vị khác, hãy thường xuyên theo dõi các bài viết mới nhất của chúng tôi nhé!