Truyện ngắn là gì? Đây là những tác phẩm văn học ngắn gọn, súc tích, gần gũi với đời sống thường ngày. Nội dung của truyện ngắn truyền tải nhiều bài học cuộc sống sâu sắc và ý nghĩa. Để hiểu rõ hơn về thể loại văn học này, mời bạn đọc cùng theo dõi bài viết dưới đây của chúng tôi.
Contents
Truyện ngắn là gì?
Truyện ngắn là một tác phẩm tự sự văn xuôi, xoay quanh một hoặc một vài tình huống truyện chủ chốt nào đó. Tên gọi “truyện ngắn” đã bao trùm đặc trưng của thể loại này. Đó là sự ngắn gọn, súc tích, dung lượng ít nhưng phải có sức chứa lớn. Thông thường, truyện ngắn chỉ có vài dòng đến vài chục trang nên người đọc có thể tiếp thu liền mạch, đọc một hơi không ngừng nghỉ.
Truyện ngắn thiên nhiều về lối kể kết hợp giữa đời sống và sự tưởng tượng, hư cấu. Chúng hướng tới việc khắc họa một hình tượng hay một nét đặc trưng trong quan hệ nhân sinh, đời sống con người.
Truyện ngắn xuất hiện khi nào?
Khi tìm hiểu khái niệm truyện ngắn là gì lớp 6, có thể thấy rằng đây là một kiểu tư duy mới với cách nhìn nhận và nắm bắt đời sống riêng. Vì vậy, chúng xuất hiện khá muộn trong lịch sử văn học. Mỗi quốc gia, mỗi vùng miền đều có những nét độc đáo riêng.
Tại các nước phương Đông, điển hình như Nhật Bản hay Trung Quốc thường coi truyện ngắn là một loại tiểu thuyết. Cụ thể là “tiểu thuyết đoản thiên” để phân biệt với tiểu thuyết chương hồi dài tập (tiểu thuyết trường thiên).
Tại các nước phương Tây, truyện ngắn xuất hiện lần đầu vào khoảng thế kỷ 19 và phát triển mạnh mẽ nhờ các sáng tác của nhà văn Nga Chekhov. Sau đó, chúng chính thức trở thành hình thức nghệ thuật lớn trong văn học thế kỷ 20. Mặc dù trước đó, truyện ngắn đã tồn tại dưới hình thức truyền miệng trong dân gian như phải đến cuối thế kỳ 19 thì truyện ngắn mới thực sự hình thành và phát triển.
Những đặc trưng cơ bản của truyện ngắn là gì?
Đặc điểm đặc trưng của truyện ngắn được thể hiện qua nhiều khía cạnh khác nhau. Cụ thể như sau:
Về cốt truyện
Truyện ngắn thường chỉ tập trung vào một hoặc một vài biến cố trong khoảng không gian, thời nhất định. Chúng không bao gồm nhiều biến cố hay hệ thống sự kiện lớn như tiểu thuyết.
Tuy nhiên, cốt truyện của truyện ngắn cũng chú ý đến các yếu tố như sự việc tiêu biểu, cách mở đầu và kết thúc, hướng phát triển, vận động của mạch truyện,…
Bên cạnh đó, cũng có những tác phẩm truyện ngắn không có cốt truyện hoặc cốt truyện rất mờ nhạt. Điều này xuất pháp từ dụng ý nghệ thuật của tác giả, tập trung thể hiện diễn biến tâm trạng của nhân vật. Truyện chỉ có ý tưởng, không có thời gian cụ thể, không có sự kiện gay cấn, thậm chí không có đầu đuôi.
Về tình huống truyện
Tình huống truyện là sự kiện đặc biệt, chứa đựng nhiều ý nghĩa tư tưởng sâu sắc. Một tác phẩm có nhiều sự kiện đặc biệt có thể vươn lên trở thành tiểu thuyết hoặc truyện dài. Nếu không có sự kiện đặc biệt thì có thể là ký, tùy bút, tản văn,… Một nhà văn tài năng sẽ biết cách tạo ra tình huống “đắt giá” cho tác phẩm.
Tình huống truyện được phân thành nhiều loại như: tình huống hành động, tình huống nhận thức, tình huống tâm trạng,…
Về nhân vật
Nhân vật của truyện ngắn là gì? Đó là những người đóng vai trò trung gian, thể hiện tư tưởng cũng như truyền tải thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm.
Truyện ngắn thường không có nhiều nhân vật. Nhân vật cũng không được khắc họa toàn diện, tỉ mỉ mà chỉ là những lát cắt đậm. Do vậy, nhà văn phải chọn lọc và sáng tạo nhân vật thật “đắt” để chi phối tình huống truyện. Ngoài ra, nhân vật cần có nét riêng, không bị pha trộn và mang lại giá trị trong hiện thực cuộc sống.
Về nội dung
Đề tài của truyện ngắn rất đa dạng, chạm đến mọi ngóc ngách trong đời sống của con người. Trên cùng một đề tài, mỗi nhà văn lại có cách khai thác khác nhau, mang lại sắc thái riêng cho tác phẩm của mình.
Ví dụ, cùng viết về đề tài người nông dân trước cách mạng tháng 8 nhưng Ngô Tất Tố và Nam Cao lại có cách nhìn nhận khác nhau. Ngôn Tất Tố đề cập đến sự bần cùng hóa, cuộc sống nghèo khổ về vật chất của người dân. Trong khi đó, Nam Cao lại xoáy sâu vào sự tha hóa về nhân cách và tinh thần của họ.
Về ngôn ngữ
Đặc điểm của ngôn ngữ truyện ngắn là gì? Truyện ngắn yêu cầu rất cao về yếu tố ngôn ngữ. Bởi vậy, ngôn ngữ của truyện ngắn thường rất chính xác, cô đọng, trong sáng và có nét đặc trưng riêng. Chúng giúp tác giả xây dựng hình tượng nhân vật, truyền tải thông điệp và giúp cho tác phẩm trở nên thu hút hơn.
Truyện ngắn sử dụng những chất liệu trong đời sống thường ngày nên ngôn ngữ thường bắt nguồn từ đời sống, phản ánh đúng bản chất con người với nhiều sắc thái và cung bậc cảm xúc khác nhau. Ngôn ngữ truyện ngắn đôi khi cũng mang tính chất nước đôi.
Mỗi nhà văn khi bắt đầu phải mất khá nhiều thời gian để tìm tòi, lựa chọn ngôn ngữ phù hợp. Bên cạnh đó, ngôn ngữ cũng là yếu tố quan trọng thể hiện phong cách và tài năng của mỗi tác giả.
Về dung lượng, kết cấu truyện
Truyện ngắn có dung lượng nhỏ, cô đúc và ngắn gọn. Bởi chúng chỉ tập trung vào một hoặc một vài biến cố để gây ấn tượng và tạo sự liên tưởng cho người đọc.
Ví dụ, truyện ngắn ‘Vi Hành” của Nguyễn Ái Quốc khi dịch sang tiếng Việt chỉ có vẻn vẹn 2 trang sách. Dung lượng rất ngắn, sự kiện đơn giản, cốt truyện không nổi bật nhưng lại có sức công phá mạnh mẽ, tác động trực tiếp vào ý thức của người đọc.
Kết cấu truyện ngắn linh hoạt, thường nêu bật sự liên tưởng và tương phản. Ví dụ như khi xây dựng nhân vật chị Ngàn (Bên hồ Hàm Nguyệt), tác giả đã thể hiện rõ sự tương phản về hoàn cảnh sống và phẩm chất bên trong. Nhân vật Ngàn là một cô gái mồ côi mẹ, mù lòa nhưng nội tâm rất đáng quý, luôn hết lòng vì người khác mà không nghĩ đến bất hạnh của bản thân mình.
Bút phát trần thuật cũng đóng vai trò quan trọng, tạo chiều sâu cho tác phẩm.Ví dụ như trong tác phẩm Điểm tám của nhà văn Nguyên Hương, một bức thư đầy lỗi chính tả mà lần đầu tiên trong đời người bố cầm bút viết cho con trai đi học xa nhà là nét chấm phá lớn. Yếu tố này không chỉ giúp tăng giá trị thẩm mỹ mà còn có sức ảnh hưởng lớn, kích thích sự xúc động và trân trọng của độc giả đối với cha mẹ mình,…
Một số thuật ngữ khác liên quan
Chất thơ trong truyện ngắn là gì?
Chất thơ là cảm hứng thẩm mỹ, là yếu tố tạo nên cái đẹp cho mỗi tác phẩm. Trong truyện ngắn, chất thơ được biểu hiện tinh tế thông qua tâm trạng, mạch cảm xúc của nhân vật trước sự việc bằng hình ảnh gợi cảm, lối văn trong sáng, phù hợp với nhịp điệu riêng của cảm xúc.
Linh hồn của truyện ngắn là gì?
Linh hồn của truyện ngắn là cốt truyện và nhân vật. Hai yếu tố này chi phối và tác động qua lại với nhau. Một tác phẩm thành công cần phải xây dựng nhân vật có chiều sâu và cốt truyện đặc biệt.
Ngoài ra, nhân vật được xem là hóa thân của người nghệ sĩ. Người nghệ sĩ sẽ bày tỏ quan điểm, suy nghĩ cá nhân thông qua nhân vật. Hay nói cách khác, nhân vật chính là ‘chìa khóa’ mở ra cánh cửa đến gần hơn với độc giả.
Các tác phẩm truyện ngắn Việt Nam tiêu biểu nhất
Dế mèn phiêu lưu ký
Đây là bộ truyện ngắn thành công nhất của nhà văn Tô Hoài, đã được tái bản nhiều lần vài bản và dịch ra hơn 20 thứ tiếng trên toàn thế giới.
Nội dung tập truyện kể về cuộc phiêu lưu của Dế Mèn và những người bạn. Trên hành trình ấy, họ trải qua vô vàn khó khăn và nguy hiểm. Nhưng cũng nhờ vậy mà Dế mèn tích lũy thêm nhiều bài học cuộc sống quý giá.
Ngoài ra, tập truyện ngắn này còn mang thông điệp khuyến khích bạn trẻ hãy dũng cảm, dám hành động để thực hiện ước mơ của mình.
Chí Phèo
Chí Phèo là tác phẩm xuất sắc của nhà văn Nam Cao và để lại dấu ấn mạnh mẽ trong lòng độc giả. Bằng ngòi bút tài tình của mình, tác giả đã giúp người đọc cảm nhận chi tiết sự bi kịch, cuộc đời đầy bất hạnh của người nông dân nghèo bị tha hóa về trong xã hội xưa.
Không chỉ mang giá trị hiện thực, tác phẩm Chí Phèo còn mang đậm giá trị nhân đạo sâu sắc. Đó là tấm yêu thương của nhà văn đối với những người khốn khổ. Là lời thôi thúc bảo vệ và đấu tranh cho quyền làm người chính đáng của con người.
Vang bóng một thời
Đây là một tập truyện gồm 12 truyện ngắn của Nguyễn Tuân. Tác phẩm được in thành sách lần đầu tiên vào năm 1940 và tái bản nhiều lần. Nội dung của Vang bóng một thời muốn nhắn nhủ con người về sự gìn giữ, duy trì và phát triển những nét đẹp xưa cũ của dân tộc Á Đông như mền tài, quý đức, trọng tình,….
XEM THÊM:
Thần thoại là gì? Top 4 câu truyện thần thoại Việt Nam hay nhất
Tiểu thuyết là gì? Các thể loại tiểu thuyết phổ biến nhất hiện nay
Truyện ngắn là một trong các thể loại tạo nên thành công rực rỡ cho nền văn học Việt Nam. Cho đến hiện nay, những giá trị về nội dung và nghệ thuật của truyện ngắn vẫn còn giữ nguyên giá trị. Supperclean.vn mong rằng qua bài viết này sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ khái niệm tập truyện ngắn là gì hơn nhé!
